Steppezebra (Equus quagga)

De steppezebra ook wel de gewone zebra (Equus quagga) is de algemene zebra. In het verleden leefde deze zebra op de grasvlakten in zuidelijk en oostelijk Afrika. Vandaag de dag leeft de zebra verspreid over het zuidelijk en oostelijke gedeelte van Afrika en is niet meer vindbaar op alle plaatsen. De steppezebra is de meest voorkomende zebra in Afrika. Hij leeft op de steppen, graslanden, savannes en bossavannes in het oosten en zuiden van Afrika. Vroeger was de soort veel algemener in Afrika: van zuidelijk Ethiopië en Angola tot Zuid-Afrika kwamen ze voor.

De steppezebra (Equus quagga) valt onder de familie paardachtigen, de orde onevenhoevigen en de klasse zoogdieren.

Ondersoorten van de steppezebra zijn:

  • Grantzebra (Equus quagga boehmi)
  • Burchellzebra (Equus quagga burchelli)
  • Chapmanzebra (Equus quagga chapmani)
  • Selouszebra (Equus quagga borensis)
  • Crawshays zebra (Equus quagga crawshayi)

De ondersoort Quagga (Equus quagga quagga) is helaas al uitgestorven. Vroeger werd deze als aparte soort beschouwd en het Afrikaanse woord kwagga dat wel gebruikt wordt voor zebra’s herinnerd daaraan.

Over het algemeen worden de steppezebra’s en hun ondersoorten– in tegenstelling tot de Grevyzebra en bergzebra - niet in hun voortbestaan bedreigd. Hoewel hun aantallen wel achteruit zijn gegaan, staan ze niet op de rode lijst van IUCN. Uitzondering is de Selouszebra die ernstig bedreigd wordt.

Kenmerken Steppezebra

Alle zebra’s lijken op een groot paard met zwart-witte strepen. De poten zijn korter en steviger dan bij paarden en de staart lijkt op die van een ezel met een kwast aan het eind.

De steppezebra is het makkelijkste te onderscheiden van alle zebra’s. De strepen van deze soort lopen door tot op de buik, terwijl de bergzebra en Grevyzebra een witte buik hebben. Bovendien heeft de steppezebra vaak bruine ‘schaduwstrepen’ tussen de zwarte strepen in.

Met een schouderhoogte van 1.30 zit hij qua hoogte tussen de grotere Grevyzebra en de kleinere bergzebra in. Hij bereikt een maximaal gewicht van 300 kilo. Steppezebra’s kunnen 40 jaar oud worden, maar in het wild is een leeftijd van 25 jaar ook al bijzonder. Roofdieren, droogte, voedselschaarste... de zebra heeft het niet altijd makkelijk in het wild.

De manen van een zebra zijn kort en staan rechtop. De strepen van de vacht lopen door in de manen. De uiteindes van de manen zijn zwart. Het vermoeden bestaat dat de manen ook gestreept zijn, zodat de nek veel dikker lijkt. Een roofdier probeert zijn prooi altijd als eerste bij de nek te grijpen, maar laat zich misschien afschrikken door de ogenschijnlijk dikke nek. Aan de andere kant lijken de meeste roofdieren zich daar niet veel van aan te trekken...

Leefwijze

Een kudde steppezebra’s bestaat uit diverse harems en groepjes vrijgezelle hengsten. De harem wordt gevormd door een hengst met een aantal merries en hun nakomelingen. Meestal zijn er één tot zes merries binnen een harem. Binnen de harem is een hiërarchie. De dominante hengst beschermt zijn groep, terwijl de dominante merrie de anderen leidt.

De merries in een harem zijn sociaal en verzorgend naar elkaar toe, maar buiten de harem zijn ze minder vriendelijk naar andere merries. Hengsten begroeten elkaar onderling, maar verdedigen agressief hun harem tegen concurrenten. Als een hengst vertrekt of doodgaat, blijven de merries bij elkaar tot een nieuwe hengst de rol overneemt.

Voedsel

Zebra’s zijn de hele dag aan het grazen. Alleen op het heetst van de dag zoeken ze de schaduw op. Naast gras eten ze twijgen, bast en bladeren van bomen en struiken. Hun kiezen slijten snel door hun voedsel en zijn daarom extra hoog.

Om al dat taaie voedsel te kunnen verteren hebben zebra’s een hele lange darm. Deze is in totaal zo’n 40 meter lang! Hierdoor hebben zebra’s altijd een beetje een bolle buik.

Op zoek naar voedsel en water leggen zebra’s en andere steppenbewoners duizenden kilometers per jaar af. Zebrakuddes – bestaande uit soms wel honderden dieren en diverse harems - trekken vaak op met andere kuddedieren zoals struisvogels, springbokken en gnoes. Doordat zebra’s een voorkeur hebben voor het hoge, droge gras zijn zij de ‘wegvoorbereiders’ voor de andere dieren die liever het lage, malse gras eten. Aan de andere kant vormen de grote aantallen gnoes en overige dieren een goede afleiding voor de roofdieren. Met zoveel dieren om je heen is de kans om slachtoffer te worden direct een stuk kleiner. Al met al een mooi voorbeeld van een efficiënte samenwerking in de natuur!

Voortplanting Steppezebra

Een hengst paart alleen met de merries van zijn harem. Zij zijn slechts een paar dagen per jaar vruchtbaar wat hij kan ruiken aan de geurstoffen (feromonen) in de urine. Na een dracht van 11 tot 13 maanden wordt over het algemeen één veulen geboren. Tweelingen zijn zeldzaam bij zebra’s.

Een veulen loopt al snel met zijn moeder mee. Binnen een kwartier staat hij op zijn poten, binnen een paar uur kan hij al rennen! Moeder zebra houdt haar jong de eerste tijd afgezonderd van de rest zodat haar veulen goed kan wennen aan haar geur en strepenpatroon. Iedere zebra heeft een uniek strepenpatroon waaraan ze elkaar kunnen herkennen. Zo weet een veulen altijd zijn moeder te vinden tussen alle strepen.

Ook aan hun stemgeluid hoort een zebra met welk familielid hij te maken heeft. Als een veulen teveel afdwaalt van de harem, wordt deze met een kenmerkende roep teruggehaald. Het geluid van een zebra lijkt nog het meest op de hinnik van een paard, die eindigt in het balken van een ezel. Net als bij ezels wordt het balken genoemd.

Geschiedenis

Voorouders van de zebra kwamen veel verder verspreid voor dan tegenwoordig het geval is. Twee miljoen jaar geleden kwamen steppezebra’s nog voor tot in Algerije, helemaal in het noorden van Afrika. Fossielen van zebra’s bewijzen dat het verspreidingsgebied verder in het verleden nóg groter was. Zelfs in China zijn fossielen van de voorouders van de zebra gevonden!