Alligators (Alligatorinae)

Alligators (Alligatorinae) zijn een onderfamilie van de krokodilachtigen. Onder de Samen met kaaimannen vormen ze één familie: de alligators en kaaimannen (Alligatoridae). Alligators leven in het zuidenoosten van Noord-Amerika en in een klein gebied in China, de delta van de rivier Jangtsekiang. Ze leven daar vooral in het zoete water van meren, poelen, langzaam stromende rivieren en moerassen. Het zijn bewoners van de kustgebieden en daarom tolereren ze enigszins brak water als dat nodig is. Alligators kunnen echter niet lang overleven in zout water, zoals sommige krokodillen, omdat ze het zout niet kunnen afscheiden uit hun lichaam.

Alligators zijn minder gevaarlijk voor mensen als krokodillen. Hoewel ze instinctmatig zullen aanvallen als ze zich bedreigd voelen, zijn het redelijk schuwe beesten die eerder zullen vluchten als er een mens in de nabijheid komt. De naam alligator is waarschijnlijk afgeleid van het Spaanse ‘El Lagarto’ wat (grote) hagedis betekent. Doordat alligators relatief vaak gehouden worden op krokodillenboerderijen en in dierentuinen is er vrij veel over deze krokodilachtigen bekend.

Dierenrijk

De aligator wordt binnen het dierenrijk ingedeeld onder de reptielen. Binnen deze "familie" van de reptielen vallen naast de alligator, de krokodillen, kaaimannen en gavialen.

De enige twee nog levende moderne alligatorsoorten zijn de:

  • Mississippialligator (Alligator mississippiensis)
  • Chinese alligator (Alligator sinensis)

De overige vier alligatorsoorten zijn allemaal al uitgestorven.

Aantallen

Van de huid van alligators en krokodillen wordt al sinds heel vroeger leer gemaakt voor tassen, jassen en schoenen. Daarnaast wordt het vlees gegeten, met name in de Australische, Indiase en Afrikaanse keuken. Om die reden kreeg de Amerikaanse alligator (mississippialligator) in de jaren zestig een beschermde status. Sindsdien gaat het goed met de populatie van deze soort. Aan de behoefte in leer en vlees wordt sindsdien voorzien door krokodillenboerderijen, waar krokodilachtigen speciaal voor dit doel gefokt worden.

De Chinese alligator heeft het moeilijker dan zijn Amerikaanse neef. Hij is nog niet zo lang beschermd als de mississippialligator en staat samen met de Filipijnse krokodil bovenaan de lijst van bedreigde reptielsoorten. Vroeger kwam deze kleinere alligator voor in heel China, maar in het wild is de soort bijna uitgestorven. Er zijn nog maar zo’n 200 exemplaren over in het wild. Zijn leefgebied is nu ongeveer net zo groot als de oppervlakte van Nederland. In dierentuinen planten ze zich goed voort. Daardoor is de totale populatie zo’n 10.000 stuks.

De Chinese alligator heeft het om meerdere redenen moeilijk:

  • Overstromingen verstoren zijn leefgebied en de broedplaatsen.
  • Boeren doden de alligators omdat ze de door hun gefokte vogels opeten.
  • Er wordt op ze gejaagd voor de huid, het vlees en de organen. De laatsten worden in China verkocht als traditioneel medicijn.

Kenmerken

De alligator heeft een korte en brede snuit. Daarnaast zijn alligators en kaaimannen goed te herkennen aan de tanden. Deze steken alleen uit over de onderkaak. Bij krokodillen over de onder- én bovenkaak.

De lengte van de twee soorten verschilt nogal. Waar een volwassen mississippialligator mannetje wel 4 tot 5 meter lang kan worden, bereikt de Chinese alligator hoogstens een lengte van 1,5 meter.

Alligators hebben – net als andere krokodilachtigen – een dikke, gepantserde huid. Alligators hebben zelfs nog een extra rij pantserplaten waarmee ze te onderscheiden zijn. De Chinese alligator heeft de meeste beenplaatjes van beide soorten: zelfs de oogleden zijn bepantserd.

Dankzij gevoelige sensoren in die dikke huid, hebben alligators het razendsnel door als er wat gebeurd in het water. Deze minuscule organen registreren zelfs de trillingen van een druppel water die op het wateroppervlak valt. Handig om prooi te ontdekken, maar ook bij dreigend gevaar. Alligatormannetjes kunnen heel hard brullen. Dit doen ze als onderdeel van het paringsritueel, maar ook om zijn jachtgebied af te bakenen voor rivalen. Onder water blijven kunnen alligators als de beste. De meeste krokodilachtigen houden dit 20 minuten tot een half uur vol, maar alligators kunnen wel een uur onder water blijven.

Normaal gesproken houden krokodilachtigen geen winterslaap. Maar de Chinese alligator kruipt tijdens de koude wintermaanden wel weg in een hol bij de oevers. Pas als de dagen weer warmer worden komen ze tevoorschijn en maken ze zich klaar voor de paartijd. Ook overdag schuilt de Chinese alligator graag in holen. Hij is vooral ’s avonds actief en gaat dan op zoek naar voedsel. Hoewel alligators redelijk solitaire dieren zijn, tolereren ze elkaars gezelschap wel. Met name de kleinere mannetjes en vrouwtjes kun je regelmatig in groepjes aantreffen. De grotere mannelijke exemplaren blijven liever alleen in hun territorium. In gevangenschap kunnen alligators wel 70 jaar oud worden. Ze planten zich voort tot ongeveer hun 50e levensjaar.

Voedsel

Alligators zijn carnivoren, maar anders dan krokodillen willen ze ook wel eens fruit eten. Ze kunnen net als krokodillen erg lang zonder voedsel, maar het zijn opportunistische jagers met een menu dat varieert van vis en schelpdieren tot herten en beren. Zelfs andere (kleinere) alligators zullen ze opeten als ze honger hebben. Ze jagen voornamelijk vanuit het water, waar ze zich sneller kunnen voortbewegen als op het land. Ze doden hun prooi door deze het water in te trekken waar het verdrinkt.

De Chinese alligator heeft zich gespecialiseerd in het eten van grote slakken en schelpdieren zoals mosselen. Zelfs zijn snuit en tanden zijn hier op aangepast. Veel minder vaak staan kleine gewervelden zoals vissen, (water)vogels en ratten op het menu. Jonge alligators eten voornamelijk insecten en zoetwatergarnalen.

Voortplanting

Alligators hebben al vroeg in het voorjaar hun paartijd. Het mannetje lokt een vrouwtje met zijn imposante gebrul en blijft daarna enkele dagen in haar buurt. Ze paren in ondiep water en na een succesvolle bevruchting legt het vrouwtje haar eieren in een nest dicht bij het water.

Dit nest, een ingegraven gat tussen slik en plantenresten, wordt na de eiafzet gesloten. Dan liggen er maximaal 50 eieren in het gat. Door de rottende plantenresten ontstaat er warmte in het nest. Dit is noodzakelijk voor een goede ontwikkeling van de embryo’s. Na ongeveer een maand komen de eieren uit.

Alligators zijn zorgzame moeders. Ze bewaken het nest en bevrijden de jongen zodra ze uit de eieren komen. Vervolgens neemt ze de jongen in de bek mee naar het water. Ook daarna blijft ze lange tijd in de buurt van de jongen. In het geval van de mississippialligator zelfs wel drie jaar. In die periode leren ze zelfstandig eten vangen en beschermt de moeder haar kroost tegen de vele gevaren waar jonge alligators mee te maken krijgen.

Geschiedenis

De Amerikaanse alligator is in de loop der eeuwen maar weinig veranderd. Zelfs als we miljoenen jaren teruggaan in de tijd, zal blijken dat het uiterlijk vrijwel gelijk is. Dit blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat in 2016 gepubliceerd werd. Of het ook geldt voor de Chinese alligator vermeld de publicatie niet.

De wetenschappers wilden de evolutie van de alligator in kaart brengen door het onderzoeken van een hele oude schedel. In eerste instantie dachten ze dat ze te maken hadden met de fossiele resten van een uitgestorven soort, maar het bleek te gaan om een hele oud exemplaar van de huidige soort.

Blijkbaar was de mississippialligator een echte overlever en overleefde deze reptielen vele klimaatveranderingen en stijgende zeespiegels, tot de mensen op deze diersoort begonnen te jagen. Dit komt waarschijnlijk door zijn grote aanpassingsvermogen. Dankzij dat vermogen tot aanpassing is hij nu echter extra kwetsbaar: het is de voornaamste reden waarom ze terechtkomen in zwembaden en op golfbanen.